Hoera, de eerste woordjes zijn een feit! Elke dag lijkt er een nieuw woord bij te komen. Erg gevarieerd in uitspraak zijn ze nog niet. Welke klanken gebruiken kinderen in dit eerste stadium? En waarom nou juist deze?
‘Beebieie!’ Brecht sleurt haar pop aan een been naar het andere eind van de kamer.
‘Poep!’ constateert ze wanneer de luier af gaat.
Ze wijst naar een doekje. ‘Bappe.’ Pakken.
IJverig veegt ze de billen van de baby schoon. Ze legt de pop nog net niet zelf in de poppenwagen, maar als ik zeg ‘zo, de baby gaat slapen…’ bevestigt Brecht het onmiddellijk: ‘baapûh’. Ze maakt het gebaar met de hand naast het gezicht.
Het resultaat van drie volle dagen per week op een babygroep.
Beebie, poep, bappe, baapûh… Wat is van deze eerste woordjes de gemene deler?
Allemaal bevatten ze medeklinkers die met de lippen worden gemaakt, de zogenoemde (bi) labiale klanken. B. P. Een korte klank, als een zacht plofje. Voorin de mond. Eerste woordjes of betekenisvolle brabbels zullen meestal gemaakt zijn van zo’n plofklank, in combinatie met een A.
Niet lang daarna volgt de M, en dan de T. Of klanken met gelijke kenmerken. Overspoeld met het Sinterklaasjournaal heeft Brecht nu Piet en Hi-taase in haar repertoire. En rond zessen wordt luidkeels ‘ee-te, ee-te!’ gescandeerd. Steeds meer T’s dus.
Voilà ! Technisch gezien kan papa dus eerder worden uitgesproken dan mama.
Ho, wacht! Voordat alle papa’s zich op de borst kloppen, twee kanttekeningen. Eén: er zijn uitzonderingen. Twee: baby’s kunnen mama bedoelen maar papa zeggen. Omdat ze in hun verwervingsproces nog bij de P zijn blijven ‘steken’.
Brecht bewandelt -als halve Friezin – met heit en mem een iets andere weg. Waar ze maanden geleden toevallig het woordje mem liet vallen en ik mijn vlag al had geplant, verdween het net zo snel als het gekomen was. Nu is het heit voor en heit na.
Ik heb lang gedacht dat baby’s beginnen met labialen B, P, M omdat die klanken nou eenmaal goed te zien zijn bij mensen die boven hun wieg hangen. Maar blinde baby’s dan? Beginnen die met andere woordjes? Nee. Blinde baby’s praten vaak later, maar ze leren praten volgens dezelfde stappen als baby’s die zien.
Sterker nog, alle baby’s ter wereld doorlopen dezelfde stappen bij het verwerven van de eerste klanken.
Waarschijnlijk komen de lipklanken voort uit het oefenen met geluiden en de mond. Babawatataba… Zoals bij de allereerste brabbels. En bij de eerste woorden komen al die B’s, P’s en T’s weer langs, alleen dan gestructureerd.
Het zal Brecht allemaal een worst wezen. Zolang ze maar begrepen wordt. En als dat met woorden niet lukt, dan heeft ze nog een prima temperament.
‘Ee-te!!’
Bronnen bij deze column:
Klankproductieproblemen, een fonologische benadering. Artikel van M. Beers in Stem-, Spraak- en Taalpathologie, vol.11, nr.4 (2003) De taalontwikkeling van het kind, A.M. Schaerlaekens (maart 2016) https://www.degruyter.com/downloadpdf/j/plc.2011.15.issue-1/v10057-011-0002-4/v10057-011-0002-4.pdf
